Bouwsteen 4:
Bonus (of malus) als beloning
In de ontwerpfase stel je een MKI-waarde vast. Deze waarde is ambitieus: het is de maximumwaarde die je als opdrachtgever acceptabel vindt. Want hoe lager de milieu-impact van een asset, hoe beter. In de realisatie- en onderhoudsperiode wordt de werkelijke MKI gemeten. Is de uiteindelijke milieu-impact lager dan afgesproken, dan keer je de aannemer een bonus uit. Is de milieu-impact hoger, dan houd je een bedrag in op de betaling (malus).
Hoe draagt dit bij aan
een circulair project?
Een bonus-/malusregeling geeft een sterke prikkel om de afgesproken milieu-impact te realiseren of zelfs lager uit te komen. Dat laatste is mogelijk als er voldoende tijd zit tussen het ontwerp en de realisatie, of bij een lange onderhoudsperiode. Dan is het aannemelijk dat er in de tussentijd nieuwe oplossingen (met minder milieu-impact) ontwikkeld en gevalideerd zijn, die de aannemer in de uitvoeringsfase kan toepassen.
Hoe pas je het toe?
Een bonus-/malusregeling kun je toevoegen aan UAV-gc contracten. Hiervoor kun je deze teksten gebruiken.
Er is geen vaste rekenformule voor het vaststellen van de hoogte van de bonus of malus. Je kunt de hoogte bijvoorbeeld baseren op:
- wat je het als opdrachtgever waard vindt om meer CO2 te besparen, of de milieu-impact te verlagen. Met infrastructurele werkzaamheden kan een flinke bijdrage geleverd worden aan het behalen van de milieudoelen van (decentrale) overheden.
- de mate waarin de bonus een financiële prikkel vormt om als aannemer andere oplossingen te leveren. Een prikkel van 2 of 3 keer de bespaarde milieukosten leidt al tot het overwegen van ambitieuze, maar wel direct toepasbare maatregelen. Voor echt nieuwe initiatieven waarin nog geïnvesteerd en ontwikkeld moet worden, zal een dergelijke bonus alleen niet genoeg zijn.
Voorbeeld
In een vervangingsproject in Amersfoort bepaalde de gemeente de bonus-/malusregeling op basis van een referentieontwerp. Elke MKI-euro die minder besteed werd gedurende het contract, leidde tot een euro bonus voor de opdrachtnemer. Toen deze pilot startte, stond het rekenen met MKI nog in de kinderschoenen. Maar doordat beide partijen openheid gaven over de boeken, ontstond er toch draagvlak voor deze benadering. De verhouding tussen onderhouds-, rente- en beheerkosten aan de ene kant, en de bonus/malus aan de andere kant was realistisch en acceptabel voor dit project.
Tips en tricks voor bouwsteen 4
Leer van het ‘fictieve korting’-systeem
Er zijn nog maar in een paar praktijkcases daadwerkelijk euro’s gekoppeld aan MKI-verlaging of CO2-besparing. Veel meer ervaring is opgedaan met fictieve kortingen voor bijvoorbeeld meer kwaliteit en duurzaamheid bij de inschrijving. De manier waarop je MKI vertaalt naar een kortingssystematiek, kun je ook gebruiken voor een bonus-/malussysteem.
Bepaal een maximum
Spreek voor zowel de bonus als de malus een maximumbedrag af. Zo beperk je voor beide partijen de risico’s en voorkom je dat het budget niet toereikend is.
Geef ruimte voor verbetering
Als de onderhoudsscope beperkt is, valt er weinig aan te passen. Spreek in dat geval dan ook geen MKI-bonus af.
Focus niet (alleen) op risico’s
Neem de mensen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en het beheer goed mee, om te voorkomen dat de focus op de risico’s komt te liggen.
Leergeld hoort erbij
Accepteer als opdrachtgever en opdrachtnemer enig leergeld. Kosten voor ontwikkeling en begeleiding van nieuwe werkwijzen zijn onontkoombaar.
Vermijd tegenstrijdige prioriteiten
Voorkom dat je andere doelstellingen, die duurzame maatregelen tegenwerken, tot prioriteit maakt. Wanneer ‘doorlooptijd tot oplevering’ bijvoorbeeld prioriteit krijgt, past de aannemer uit risico-overwegingen duurzame maatregelen wellicht niet toe, die hij anders wel had doorgevoerd. De bonus-/malusregeling werkt dan niet meer zoals deze was bedoeld. Kies dus bewust welke doelstellingen het belangrijkst zijn en zorg voor een goede balans daartussen in het project.
